De Hongaar Franz Liszt (1811-88) was componist, pianist, dirigent en een wonderkind. Zijn eerste recital gaf hij toen hij elf jaar was. Met zijn dertien componeerde hij zijn eerste pianosonate.
Vanaf die tijd reisde hij door heel Europa om zijn pianospel te laten horen. Hij was een enorm begenadigd pianospeler, werd in heel Europe bejubeld vanwege zijn virtuoze spel. Hij behoorde tot de meest beroemde personen van het 19 eeuwse Europa. Elke Europeaan kende hem van naam en gezicht. Hij was bevriend met de Europese adel, de hoge clerus en met 19e eeuwse collega componisten als Schumann, Chopin, Berlioz, Paganini, Wagner, Saint- Saëns (etc.).
Niet alleen muziek was zijn passie. Ook voor beeldende kunst, en dan met name die uit de Italiaanse Renaissance, had hij grote bewondering. Een aantal kunstwerken inspireerde hem tot maken van muzikale composities. Tijdens zijn verblijf in Italië bezocht hij het Campo Santo (vert. ‘heilig veld’, in dit geval begraafplaats) in Pisa en werd geraakt door het fresco ‘De Triomf van de Dood’. Dat inspireerde hem tot zijn Totentanz. En het schilderij van Raphael- Het Huwelijk van de Maagd- leidde tot zijn sonate Spozalizio (vert. ‘huwelijk’). In Florence bezocht hij de San Lorenzo, de parochiekerk van de Medici. In de Nieuwe Sacristie zag hij daar Michelangelo’s beeld van Lorenzo de Medici, de Denker, waaruit zijn sonate ‘Il Penseroso’ ontstond.
In een brief aan zijn vriend Hector Berlioz schrijft hij over zijn bezoek aan Italië: ”Tot mijn verbazing openbaarde kunst zich aan mij in al zijn pracht en onthulde zich in al zijn universaliteit, in zijn alles omvattende eenheid. Elke dag word ik … me bewust van de verborgen relatie tussen alle werken van een scheppende geest. Raphael en Michelangelo hielpen mij Mozart en Beethoven te begrijpen. Het Colosseum en het Campo Sante zijn niet zo ver verwijderd van De Eroica en Het Requiem als men denkt.”
Maar zijn misschien wel grootste bron van inspiratie was de tuin van Villa d’ Este in Tivoli. De laatste twintig jaar van zijn leven bracht hij daar steevast de wintermaanden door. Naar eigen zeggen vond hij in die tuin een volmaakte rust.
De tuin is beroemd vanwege zijn honderden fonteinen en met name het waterorgel. De tuin werd aangelegd door kardinaal Ippolyto d’Este (1509-72). De kardinaal was sinds 1550 gouverneur van het stadje Tivoli, een plaats zo’n twintig kilometer van Rome, geliefd vanwege zijn koele lucht en schilderachtig landschap met de befaamde waterval van de rivier de Aniene.
Ippolyto bouwde daar op de top van een heuvel een villa met een schitterend uitzicht op de waterval en het landschap. Met het water van de waterval kon hij zijn fonteinen voeden, en dat waren er honderden.
Als je nu de tuin binnenkomt- de hoofdentree is onder aan de heuvel waarop de villa gebouwd- ontwaar je een zacht gekletter van water. Naar boven lopend richting villa ontmoet je al die fonteinen. Het zonlicht weerkaatst op het water van al die waterwerken en genereert zo alle kleuren van de regenboog.
De ovalen fontein met een waterval, voorstellende de Aniene. Erachter een beeld van de Tiburteinse Sibille (Tibur was de Etruskische naam voor Tivoli). Deze sibille is vooral bekend omdat zij aan keizer Augustus de komst van Christus voorspeld zou hebben.
De Laan van de Honderd Fonteinen. Bij elke fontein staat een vers uit de Metamorfosen van Ovidius.
Foto van Het Waterorgel d.d. 1880.
Liszt heeft op de foto een persoonlijke groet (‘freundschaftlich’) aan zijn leerling August Stradal geschreven, met onderschrift ‘Rome ’86, Villa d’ Este’. Het waterorgel is gebouwd naar een ontwerp van de Romeinse architect Vitruvius (85-20 BC).
Deze tuin met watervallen heeft Liszt geïnspireerd tot zijn Les Jeux d’ Eau à la Villa d’ Este, een suite voor piano, gecomponeerd in 1877. Het stuk wordt algemeen beschouwd als een van zijn meesterwerken en een eerste aanzet tot het muzikale impressionisme.
Klik op –://www.youtube.com/watch?v=rNNLpbz2bRE– om naar de suite (duur zeven minuten) te luisteren en het filmpje van tuin en fonteinen te bekijken.